Wat is economisch imperialisme? Een uitgebreide uitleg

Heruitgegeven door Plato

volgers: 0

Inhoudsopgave

Economisch imperialisme vertegenwoordigt een vorm van imperialisme. Om dit concept te benaderen zullen we eerst beginnen met de uitleg van imperialisme als een proces van controle of overheersing van een entiteit over andere bevolkingsgroepen of gebieden.

Wat is imperialisme?

Imperialisme verwijst naar het begrip imperium, een vorm van politieke organisatie geboren in de oudheid.

Historisch gezien verwijst imperialisme in het bijzonder naar het beleid van militaire expansie van Europese staten door middel van koloniale verovering.

Het begrip imperialisme werd in feite ontwikkeld door de econoom John Atkinson Hobson, die in zijn boek Imperialism. A Study (1902) bekritiseerde de Britse versie. Dit imperialisme is niet langer gebaseerd op territoriale continuïteit, waarbij het verschil tussen metropool en koloniën wordt geaccentueerd.

Maar er kunnen verschillende fasen van het imperialisme worden onderscheiden. Na de grote ontdekkingen van de 16e eeuw kunnen we ons de uitbreiding van de jaren tachtig van de negentiende eeuw herinneren die leidde tot de Conferentie van Berlijn van 1880, die territoriale aanspraken in Afrika organiseerde, of de toekenning van mandaten door de Volkenbond om de gebieden van het rijk te verdelen. Ottoman verslagen aan het einde van de Eerste Wereldoorlog.

Vaak gerechtvaardigd in naam van een civiliserende missie en aanjagers van een zekere universalisering van waarden, leiden imperiums in feite een beleid van predatie en exploitatie van hulpbronnen en zijn ze een instrument van prestige op het internationale toneel. Als zodanig werden ze bestreden door nationalisme dat tot onafhankelijkheid leidde.

Tegenwoordig heeft het imperialisme een pejoratieve connotatie, terwijl het tegelijkertijd lijkt te zijn verwaterd: het is niet langer alleen maar territoriaal, maar duidt op hegemonie op het gebied van economie, technologie of cultuur.

Wat is economisch imperialisme?

Economisch imperialisme vertegenwoordigt de uitoefening van economische macht om landen, mensen en regio’s te controleren. Het neemt vele vormen aan, zoals het controleren van natuurlijke hulpbronnen, investeringen en handelsmanipulatie, uitbuiting van markten en arbeidskrachten. Economisch imperialisme verwijst ook naar het gebruik van financiële hulp zoals leningen en economische hulp als middel voor controle en invloed.

Hoe werkt het?

Economisch imperialisme houdt in dat een buitenlandse macht de economie van een ander land of gebied domineert om hulpbronnen te winnen, markten, en winsten. Deze overheersing kan op verschillende manieren worden bereikt:

Het vestigen van nederzettingen en administratieve controle, het opleggen van tarieven en handelsregels, het controleren van hulpbronnen en arbeid, en het extraheren van rijkdom.
Economische invloed uitoefenen via handelsovereenkomsten en investeringen, zonder dat formele kolonisatie nodig is.
Het domineren van belangrijke locaties zoals havens en transportroutes voor economisch voordeel.
De middelen en arbeid van een land gebruiken ten behoeve van de buitenlandse mogendheid.
Controle verkrijgen over de markten van een land door eigendom of controle over belangrijke industrieën of door handelsovereenkomsten en tarieven te manipuleren.

Doel van het economisch imperialisme

Het doel van het economisch imperialisme kan verschillend zijn, afhankelijk van de historische context, de betrokken actoren en de toegepaste methoden. Over het algemeen is het doel het controleren van natuurlijke hulpbronnen, arbeid, markten en mensen in andere landen of regio's. En dit wordt om verschillende redenen gedaan.

De eerste zou de toegang tot natuurlijke hulpbronnen zoals mineralen, olie, landbouwgrond of water zijn om in de voorziening van hun eigen landen/economieën te voorzien.

Ook kunnen landen ernaar streven andere markten te domineren en te controleren om hun eigen producten, goederen en diensten te verkopen. Op die manier vergroten ze hun export.

Bovendien zijn investeringsmogelijkheden, strategische voordelen en politieke overheersing enkele van de redenen. Het verkrijgen van strategisch voordeel, zoals marinehavens, militaire bases en toegang tot waterwegen.

Ten slotte zijn er ideologische redenen om mensen en landen te controleren en de kosten van mensen die in die landen wonen. Het is vandaag de dag een grote zorg, gezien het onevenwicht in de mondiale economische macht en de groeiende ongelijkheid tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden.

Informeel Formeel versus. Formeel Economisch imperialisme

Informeel Formeel versus. Formeel economisch imperialisme

Formeel en informeel economisch imperialisme zijn twee verschillende manieren van imperiale machtsuitoefening over de economieën van andere landen.

Formeel economisch imperialisme is een directe manier om een territorium of een kolonie te controleren door gebruik te maken van de oprichting van een economisch en politiek systeem. Het gaat doorgaans om de kolonisatie van een land, controle over hulpbronnen, arbeid en het opleggen van handelsregels en -tarieven. Typisch voorbeeld van formeel economisch imperialisme in de 19e eeuw.

Informeel economisch imperialisme impliceert indirecte controle over de economie van een land door middel van investerings- en handelsovereenkomsten. Er is in dit geval geen sprake van formele kolonisatie. Typische voorbeelden zijn de economische invloed van de VS in Latijns-Amerika in de 19e en 20e eeuw, of de invloed van China in sommige Afrikaanse landen.

Voorbeelden van economisch imperialisme Opiumoorlogen

De Britten en Chinezen vochten halverwege de 19e eeuw twee oorlogen uit, bekend als de Opiumoorlogen, over de opiumhandel. De Eerste Opiumoorlog vond plaats tussen 1839 en 1842, en de Tweede Opiumoorlog vond plaats van 1856 tot 1860. China wilde Britse kooplieden ervan weerhouden opium te verhandelen, wat tot deze oorlogen leidde.

Lange tijd verkochten Britse kooplieden, voornamelijk van de Britse Oost-Indische Compagnie, in India verbouwde opium aan China, waar veel mensen het wilden hebben. De Chinese regering beschouwde deze handel als schadelijk en probeerde deze tegen te houden. In 1839, nadat China een grote hoeveelheid opium van de Britten in beslag had genomen en vernietigd, begon de Eerste Opiumoorlog. De Britten wonnen met behulp van hun machtige marine en lieten China in 1842 het Verdrag van Nanking ondertekenen. Dit verdrag stelde verschillende Chinese havens open voor Britse handel, dwong China Hong Kong aan Groot-Brittannië te geven en zorgde ervoor dat China de Britten betaalde.

Zelfs na de eerste oorlog stopte de opiumhandel niet, en China bleef proberen er een einde aan te maken. Deze inspanningen leidden tot de Tweede Opiumoorlog in 1856. Deze keer vochten Groot-Brittannië en Frankrijk samen tegen China en wonnen, waardoor China in 1858 het Verdrag van Tientsin ondertekende. Dit verdrag stelde meer Chinese havens open voor buitenlandse handel, maakte de opiumhandel legaal, en China verplichtte Groot-Brittannië en Frankrijk te betalen.

De oorzaken

De Opiumoorlogen begonnen omdat Groot-Brittannië opium aan China wilde verkopen om zijn handelstekort met het land op te lossen. China probeerde dit te stoppen omdat opium verslavend en schadelijk was. De tweede oorlog bracht ook geschillen met zich mee over de rechten van buitenlandse diplomaten en handelaars in China.

De gevolgen van opiumoorlogen

Voorbeelden van economisch imperialisme Opiumoorlogen

De oorlogen hadden grote gevolgen. Ze dwongen China zich open te stellen voor buitenlandse handel, gaven Hong Kong aan Groot-Brittannië en gaven buitenlandse diplomaten en handelaars meer vrijheid in China. Deze veranderingen maakten China zwakker en meer open voor buitenlandse controle. De opiumhandel heeft ook veel schade toegebracht aan de Chinese samenleving, waardoor verslaving en criminaliteit toenemen. Deze oorlogen hielpen de westerse machten China jarenlang economisch en politiek te domineren.

Verdrag van Nanjing (1842)

Het Verdrag van Nanjing uit 1842 maakte een einde aan de Eerste Opiumoorlog tussen de Britten en de Chinezen. De Britten wonnen en zorgden ervoor dat China instemde met verschillende eisen. Dit verdrag stelde vijf Chinese havens open voor Britse handel, waaronder Shanghai en Guangzhou. China moest ook Hong Kong aan Groot-Brittannië geven en een grote som geld aan hen betalen. Deze overeenkomst markeerde het begin van het tijdperk waarin China speciale privileges moest geven aan Europese machten.

Verdrag van Tientsin (1860)

Het Verdrag van Tientsin uit 1860 maakte een einde aan de Tweede Opiumoorlog. Deze keer vochten zowel Groot-Brittannië als Frankrijk tegen China en wonnen. Het verdrag zorgde ervoor dat China de opiumhandel legaliseerde, meer havens openstelde voor buitenlandse handel en buitenlanders vrijer liet reizen en zakendoen in China. China moest ook een grote som geld betalen aan Groot-Brittannië en Frankrijk en hen ambassades in Peking laten hebben. Dit verdrag verzwakte de Chinese controle over zijn eigen zaken verder en verhoogde de buitenlandse invloed.

Haven van Argentinië en de schuldenval van buitenlandse investeringen

Tijdens de tweede helft van de 19e eeuw oefende Groot-Brittannië uitsluitend economische druk uit op Azië en Amerika. Neem het voorbeeld van Argentinië. De commerciële banden met Groot-Brittannië waren erg belangrijk. Dit vertegenwoordigde meer dan 50% van de Argentijnse handel, terwijl Argentinië slechts 10% bijdroeg aan de Britse handel. Groot-Brittannië was ook de grootste investeerder in Argentinië. Argentinië probeerde zijn partners te diversifiëren en zijn afhankelijkheid te verminderen door kapitaal te zoeken in New York, Parijs en Berlijn, maar zonder succes. Groot-Brittannië zou tegen de Argentijnse regering kunnen zeggen: “Ofwel adopteer je dit beleid, ofwel wurgen we je economie.” » In 1876 had Groot-Brittannië inderdaad verschrikkelijke sancties opgelegd aan Peru, waardoor Argentinië ervan werd overtuigd een vazalstaat van het Britse imperium te worden. Tegenwoordig worden deze maatregelen ‘structurele aanpassing’ genoemd: het zijn strikt economische interventies die internationale instellingen, gedomineerd door de Verenigde Staten, uitoefenen op perifere economieën.

Dit is een grensgeval van imperialisme. De perifere staat is “vrij” om te weigeren, maar de afschrikkende kracht is formidabel met het verbod op buitenlandse investeringen, en soms zelfs op buitenlandse handel. Sancties kunnen worden toegepast, maar zonder tussenkomst van militair geweld.